|
Τίτλος: Ικέτιδες
Μουσική σύνθεση: Ιάννης Ξενάκης
Μουσική δομή
Στ. 111 Θρήνος + εξορκισμός Χορός «Τέτοια πικρά δύρομαι πάθη θλιβερά»
Στάσιμο πρώτο (προσευχή)
Στρ. Α΄ στ. 524 inc. «Βασιλέα των βασιλέων μακαρίως»
Αντ. Α΄
Στρ. Β΄ ΧΟ. inc. «Και να τώρα στα παλιά ξαναφερμένη»
Αντ. Β΄
Στροφή Γ΄ ΧΟ. inc.
1ο Χορικό, Μύθος της Ιούς
2ο Χορικό, Ευχή για να περάσει το Άργος ειρηνική ζωή
3ο Χορικό, Μονόλογος που αφορά τα δεινά του άνομου γάμου
Εκτός από αυτά τα διακριτά μέρη, στις παρτιτούρες αναγράφεται και η αρίθμηση κάποιων μερών με συγκεκριμένες οδηγίες γι΄ αυτά. Λόγω της αποσπασματικότητας των παρτιτούρων που βρέθηκαν δεν γνωρίζουμε από πόσα αριθμημένα μουσικά μέρη απαρτίζονταν η παράσταση (γνωρίζουμε την ύπαρξη ενός μέρους με τον αριθμό 18).
Κάποιες οδηγίες που απευθύνονται στα αριθμημένα αυτά μέρη είναι:
Στο Νο 7 ο χορός μουρμουρίζει τρία σύμφωνα Γ, Δ, Μ και η κορυφαία απαγγέλει inc. «κι αν από τους ντόπιους λάχη ...»
Στο Νο 8 τραγουδάει όλος ο χορός inc. « έτσι κι εγώ σε μελωδίες ...»
Στο Νο 9 Καταλογή inc. «στο Δία ας έχω όλα τα θάρρη ...»
Στο Νο 10 έχουμε τον Θρήνο + εξορκισμό inc. «Τέτοια πικρά δύρομαι πάθη θλιβερά ...»
Παρατηρήσεις
Δεν υπάρχει η παρτιτούρα ορχήστρας. Τα σωζόμενα μέρη είναι για τις τρεις ομάδες του χορού.
Όλες οι παρτιτούρες είναι φωτοτυπημένες (σε χαρτί πενταγράμμου εκδόσεων Durand), πάνω στις οποίες υπάρχουν αρκετές σημειώσεις με μελάνι.
Υπάρχουν, επίσης, οδηγίες για την εκτέλεση των μουσικών μερών κάνοντας έτσι πιο σαφείς τις προθέσεις του συνθέτη (καθότι δεν ήταν παρών για να συντονίσει την εκτέλεση).
Τα σωζόμενα αποσπάσματα απευθύνονται στους υπεύθυνους διδασκαλίας των χορικών. Όλο το κείμενο του έργου (σημειωμένο σε πεντάγραμμο) ενορχηστρώνεται από κρουστά: ψάλια 3/3, ξυλοκρόταλα, τύμπανα Υ+Μ (υψηλά + μεσαία), ρόπτρα, τριφτά, κύμβαλα 3/3, σείστρα 3/3, τύμπανα Β (μπάσα). Τα δημοσιεύματα της εποχής μιλάνε για αυλούς ή αυλό και κάποια έγχορδα ή έγχορδο.
Η συνοδεία των χορικών, σύμφωνα με τις σωζόμενες παρτιτούρες, γίνεται από κρουστά και όχι από πιάνο. Στην παρτιτούρα δεν υπάρχουν μουσικά μέτρα παρά κόμματα, που υποδεικνύουν το τέλος του στίχου, ο οποίος συνοδεύεται από συγχορδίες.
Στο φάκελο αναφέρεται ότι υπάρχουν και 6 μαγνητοταινίες του έργου Ικέτιδες του Αισχύλου "εις Αρχείον δραματολογίου (κα Φελίτση)".
Μάλιστα στον οδηγό σκηνής αναφέρεται η ένδειξη «ηλεκτρονική μουσική» σε τρία σημεία. Αυτή υπάρχει πιθανότατα στις 6 μαγνητοταινίες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Είναι δηλαδή μουσική εκτός παρτιτούρας, προηχογραφημένη και επεξεργασμένη.
Είναι η πρώτη φορά που ο Ξενάκης καλείται να γράψει μουσική για το αρχαίο δράμα.
Στο πρόγραμμα της Επιδαύρου του 1964 δεν αναφέρεται η παράσταση και πολύ περισσότερο ο Ξενάκης στη γενική αναφορά στους συνθέτες (με φωτογραφίες).
Μάλιστα η ελληνική κυβέρνηση δεν δέχτηκε να δώσει άδεια στον Ξενάκη, που διέμενε στη γαλλική πρωτεύουσα, να έλθει για να επιβλέψει τη διδασκαλία του έργου. Η Έλλη Νικολαΐδη μετέβη το Παρίσι για να ζητήσει επεξηγήσεις από τον συνθέτη για τη μουσική του. Ο σκηνοθέτης ταξίδεψε κι αυτός στο Παρίσι με σκοπό να περικόψει χορικά και να δεχθεί ο συνθέτης να απλοποιήσει τη μουσική του. Όλα αυτά συνέδραμαν στο να μεταφερθούν οι ημερομηνίες της παράστασης ένα μήνα αργότερα.
Ο Ξενάκης επέβαλε στους τραγουδιστές να χορεύουν και να παίζουν μικρά κρουστά όργανα. Το μελωδικό υλικό είναι τροπικό, τοποθετημένο σε μια δίφωνη απλή αντίστιξη, και μάλλον παραδοσιακό, και λιγότερο σχετικό με οποιοδήποτε score (παρτιτούρα) του συνθέτη μέχρι στιγμής. Στα οργανικά ιντερλούδια ωστόσο εξαπολύει το μοντερνιστικό του οπλοστάσιο, δημιουργώντας αντιθετικά μπλόκς από υφές (textures - βασικές δομές).
Ο Ξενάκης δημιούργησε μια ορχηστρική σουΐτα (η οποία ονομάζεται: «Hiketides: Les suppliantes d'Eschyle, suite for brass instrument & string orchestra» και αλλού «Hiketides : 1964, quatuor de cuivres et ensembles a cordes (24 ou double); 10’») από το πρωτότυπο υλικό της αρχικής παράστασης, η οποία δεν επαναλήφθηκε. Αυτή η εκδοχή ηχογραφήθηκε και εκτελέσθηκε λίγες φορές. Τα μέρη των φωνών, τα οποία μεταγράφηκαν για χάλκινα πνευστά και κρουστά, που στόχος τους ήταν να συνοδεύσουνε τον χορό, εξαλήφθηκαν εντελώς. Η κύρια έλξη που μας ασκεί η παρτιτούρα είναι η τοποθέτηση πλάι - πλάι (αντιπαράθεση) των καθορισμένων τροπικών περασμάτων με το πιο ηχηρό (sonority) προσανατολισμένο στυλ του υπόλοιπου έργου.
Τα σωζόμενα μουσικά μέρη έχουν ενδιαφέρον και για να κατανοήσουμε σε αντιπαραβολή το πως δούλεψε την σουΐτα Hiketides ο συνθέτης.
Οι κριτικές της παράστασεις αναφέρουν ότι πολλές φορές δεν ακουγόταν ο λόγος από την χρήση των κρουστών οργάνων και ίσως από την όχι καθαρή άρθρωση του χορού. Επίσης, μιλάνε για τη μονοτονία ενός «βυζαντινού μέλους» και για τη μη συμβατότητα του ήθους της αρχαίας τραγωδίας με αυτές τις καινοτομίες.Υπάρχουν βέβαια και πιο θετικές κριτικές που μιλάνε για μία ευχάριστη έκπληξη και για αρχαϊκή ατμόσφαιρα. Η αμηχανία κάποιων να αντιμετωπίσουν κριτικά την μουσική αυτή είναι έκδηλη καθότι κάποιοι δηλώνουν αναρμόδιοι.
|
 |
| Είδος: | παρτιτούρα ορχήστρας |
| Αριθμός σελίδων: | 15 |
| Περιγραφή: | Παρτιτούρα ορχήστρας.
Παρατηρήσεις:
Όλη η καταγραφή των παρτιτούρων βασίζεται στην κατανομή του Χορού σε κύκλο διαιρεμένο σε τρία μέρη. Κάθε μέρος με τη σειρά του υποδιαιρείται στη μέση και αποτελείται από 7 άτομα. Συνολικά 42 άτομα του Χορού συμμετέχουν σε διαφορετικά σχήματα, όπως υποδεικνύεται στην αρχή των χορικών. Η συμμετοχή τους αναγράφεται κλασματικά, 1/6, 1/3, 3/3 κ.ά.). Για παράδειγμα, η συμμετοχή χορού με τύμπανα υψηλόφωνα κατά 1/6 και απαγγελία ταυτόχρονα χορού, καθώς και συμμετοχή 7 μελών του χορού που απαγγέλλουν και χτυπούν τα τύμπανα Β' υποδεικνύεται με κάποιο παράπλευρο σχήμα, όπου και τονίζεται η αντίστοιχη ομάδα.
Η διαίρεση αυτή σε ομάδες με την αλλαγή των κρουστών, εξυπηρετεί την κατανομή σε δύο πεντάγραμμα (όλος ο χορός 1/1 με την ερμηνεία των ίδιων κρουστών, π.χ. τύμπ. 1/1) και εκτείνεται μέχρι την παράθεση 6 πενταγράμμων, όπου σε κάθε πεντάγραμμο αναγράφεται το μέρος του χορού και ο ήχος των κρουστών (ποιο όργανο χρησιμοποιείται).
Υπάρχει μία παρτιτούρα ορχήστρας στην οποία διακρίνεται η συμμετοχή συνόλου εγχόρδων (βιολιά Ι και ΙΙ, βιολοντσέλα και κοντραμπάσα) και πνευστών (τρομπέτες 1 & 2 και τρομπόνια 1 & 2), η οποία είναι πιθανόν να προέρχεται από τη μεταγραφή του έργου (ως σουΐτα) σε ορχήστρα χάλκινων και εγχόρδων. Γι αυτήν την σελίδα δεν γνωρίζουμε αν χρησιμοποιήθηκε στην παράσταση (φαίνεται δύσκολο να υπήρχαν όλα αυτά τα όργανα για ένα τόσο μικρό απόσπασμα) ή αν ακούστηκε ηχογραφημένη.
Η συμμετοχή του Χορού με φάλια μπορεί να φθάνει στο 3/3 και η κατανομή των κρουστών ακόμη 3/3 (π.χ. ξυλοκρόταλα 2/3, ρόπτρα 1/3).
Ο διαχωρισμός του χορού γίνεται σε Υψίτονα, Μεσότονα και Βαθύτονα ή ρόπτρα. Ο διαχωρισμός φαίνεται να έγινε από την Ε. Νικολαΐδη για τα δύο στάσιμα και είναι διαφορετικός απ' αυτόν του συνθέτη.
Στο μέσα μέρος του ντοσιέ που φυλάσσεται η παρτιτούρα είναι γραμμένα τα ονόματα του Χορού.
Μία άλλη υπόδειξη στην παρτιτούρα ορχήστρας αφορά στον τρόπο ερμηνείας των τυμπάνων:
"Τα τύμπανα ppp παίζονται με τους ιμάντες ή με κρούσεις σταλαγματικές μη σύγχρονες, σκόρπιες σε όλο το χορό (στοχαστικά),
fff αν οι ιμάντες δεν κάνουν τρομερό θόρυβο, τότε γροθιές - αλλά ισχυρότατες στοχαστικά.
|
|
